maryam rad:
بنام خداوند مهر
☑️سوال: در خصوص واژه 《سپاسمند 》 توضیح دهید .ِآیا صورت این واژه صحیح است ؟
⏪جواب:
ساخت واژهای نو بر اساس واژه های یک ریشه یا عبارت و با یاری قواعد معینی در زبان پذیرفته می شود . یکی از رایج ترین آنها
در ( word_ making) پیوستن" بن واژه "با " پسوند و پیشوند" ،
همراه کردن چندین واژه جهت ساخت واژه ای مرکب ،
تغییرات ساخت و ایجاد ناهنجاری های واژگانی و گذر کردن یک واژه از جنبه ی بیان به جنبه ی دیگر ، استفاده از قاعده لغوی _ معنایی جهت ساخت واژگانی با معنای مجازی می باشد .
ناگفته نماند که فرایند واژه سازی به زایایی زبان باز می گردد . درواقع واژه سازی هم می تواند به صورت خودآگاه و هم ناخوداگاه اتفاق بیوفتد.
در خصوص کلمه " سپاسمند" همانطور که کاملا مشخص است از ترکیب دو واژه " سپاس " و به معنای تشکر و قدردانی ، و ترکیب واژه پساوند 《مند》 که از زبان پهلوی گرفته شده .[ لازم به ذکر است که پیشوند ها و پسوند ها واژک هایی هستند که در اول و یا آخر واژه می آیند و مفهوم جدیدی را به انها می بخشند و در برخی موارد طبقه بندی دستوری را تغییر می دهند . به لحاظ بررسی تاریخی این پیشوند { در زبان پهلوی به جای 《 مند》 از 《 امند و یا اومند》 استفاده کرده اند که در تطور زبان فارسی به 《 مند》 تبدیل شده .یعنی "و" ساکن که حرف پیش از الف بوده افتاده و فقط 《 مند》 باقی مانده است . این پسوند به معنی دارنده و صاحب است }] . بنابراین در تحلیل معنایی واژه 《 سپاسمند》 در صورت پذیرفتن ضمایر به معنای دارنده ی سپاس و کسی که از او تشکر و قدردانی شده ، یا کسی که تشکر و قدردانی می کند ،می باشد .
اما در بررسی نحوی ،مطلب قدری پیچیده تر است . به لحاظ نحوی تمام ترکیباتی که با پساوند "مند" ساخته می شوند بدون استثنا با صفت مشترک هستند .
اگر کلمه مذکور را با توجه به تعاریف داده شده جزء صفت های فاعلی مرکب مرخم در نظر بگیریم . زیرا در دستور ادبیات فارسی صفت مرکب، صفتی ست که از ترکیب دست کم دو واژه ساخته شده باشد که خود به سه صورت کلی هسته دار ،بی هسته ،و متوازن تشکیل شده است .
صفت مرکب هسته دار دو ویژگی مهم دارد . الف) یکی از آنها صفت است . این صفت ها را هسته نحوی ترکیب می دانیم و مقوله کل ترکیب از آنها گرفته شده .
ب) معنای کل آن در شمول یکی از واژه های سازنده اش قرار دارد . یعنی ( هسته معنایی) اسم هستند و تعیین کننده معنای صفت و هسته را وابسته می سازند . مثل " سپاسمند" که البته جزء دیگری هم در انها وجود دارد که مقوله نحوی خود را به کل ترکیب، تحمیل می کند و معنایش به وسیله جز دیگری محدود می شود .
بنابراین ساختار معنایی صفت های فاعلی مرکب مرخم از رابطه هسته وابسته برقرار است . این رابطه کلی است و همه صفت های دیگر مرکز هسته دار ، را شامل می شود ولی با تحلیل معنایی صفت های فاعلی مرکب مرخم در می یابیم که در روابط آنها از میان اجزای دیگری ساخته می شود .
ترکیب هایی که جزء اولشان اسم است ،(همانطور که می دانید برخی صفت ها می توانند متمم بگیرند ، متمم صفت به صورت یک اسم یا یک گروه اسمی ست که به کمک حرف اضافه یا کسره اضافه به آن وابسته شده .
اگر بخواهیم صفت فاعلی مرکب مرخم را تحلیل معنایی کنیم در می یابیم که انها نیز دو نوع متمم دارند .الف) ترکیب هایی که جز اسمی آنها متمم اضافی جز صفتی است که عمدتا این ترکیب ها ،صفت مرخم از فعل متعدی مشتق شده و در زبان عامل ایجاد یک الگوی بسیار زایا ست.
ب) ترکیباتی که جزء اسمی انها متمم حرف اضافه ای جزء صفتی است که از فعل لازم مشتق شده و این تر کیبات در زبان چندان زایا نیستند .
بنابراین، ساخت واژه" سپاسمند " کاملا صحیح می باشد و متناسب با قاعده های دستوری زبان فارسی و جزء ترکیبات زایا در زبان و ادبیات فارسی ست .
با تشکر
# مریم_راد_واژه
@ashenayeeshgh
http://nasrenovin.blog.ir
درباره این سایت